top of page
TRASY PODRÓÅ»Y
white grdient_3 50%.png
tytul.png
herb papieski.png
PIO XI head_2.png
pax christi.png
papiez-dyplomata-alpinista.png
Patronat.png

Misja na Górnym ÅšlÄ…sku

W marcu 1920 r. Achilles Ratti mianowany zostaÅ‚ Wysokim Komisarzem KoÅ›cielnym dla Obszarów Plebiscytowych Górnego ÅšlÄ…ska oraz Warmii i Mazur. Konflikt terytorialny miÄ™dzy Niemcami, a odradzajÄ…cÄ… siÄ™ RzeczpospolitÄ… PolskÄ… przybraÅ‚ szczególnie intensywny charakter na obszarze dobrze rozwiniÄ™tego gospodarczo, uprzemysÅ‚owionego Górnego ÅšlÄ…ska. Znaczenie tego regionu dla obu paÅ„stw na mapie Europy rozumieli również alianci, dlatego jeszcze w Wersalu podjÄ™to decyzjÄ™ o wysÅ‚aniu na ziemiÄ™ Å›lÄ…skÄ… wojsk sprzymierzonych.

 

Nuncjuszowi apostolskiemu w Polsce wyznaczono karkoÅ‚omnÄ… misjÄ™ dbania o interesy KoÅ›cioÅ‚a Katolickiego na terenach zamieszkiwanych przez wiernych skonfliktowanych grup spoÅ‚ecznych, opowiadajÄ…cych siÄ™ po stronie niemieckiej lub polskiej. Co gorsza, z racji peÅ‚nionej już funkcji Ratti od samego poczÄ…tku oskarżany byÅ‚ przez Berlin o sprzyjanie Polakom. Przedstawiciel KoÅ›cioÅ‚a chcÄ…c wypeÅ‚nić swe zadanie rzetelnie staraÅ‚ siÄ™ zachowywać obiektywizm w ocenie sytuacji, co w miarÄ™ upÅ‚ywu czasu psuÅ‚o jego dotychczasowe Å›wietne relacje z reprezentantami odrodzonego paÅ„stwa polskiego. Nie sprzyjaÅ‚a również Rattiemu postawa innych dostojników watykaÅ„skich, w tym arcybiskupa Eugenio Pacellego (przyszÅ‚ego papieża Piusa XII), peÅ‚niÄ…cego wówczas funkcjÄ™ nuncjusza apostolskiego w Monachium (od 1920 r. w Berlinie), optujÄ…cego za rozwiÄ…zaniem korzystnym dla Niemiec. Achilles Ratti, nie majÄ…c praktycznie żadnych uprawnieÅ„, musiaÅ‚ od samego poczÄ…tku godzić sprzeczne interesy Niemców i Polaków, przejawiajÄ…ce siÄ™ przede wszystkim w postawach reprezentowanych przez aktywnych politycznie duchownych, stojÄ…cych po obu stronach sporu.

podroz_1.png

Achilles Ratti przybyÅ‚ do Opola, w którym umiejscowiono siedzibÄ™ dowództwa MiÄ™dzysojuszniczej Komisji RzÄ…dzÄ…cej i Plebiscytowej, zaraz po otrzymaniu nominacji. UdajÄ…c siÄ™ na ÅšlÄ…sk nie posiadaÅ‚ jeszcze oficjalnych dokumentów z Watykanu, potwierdzajÄ…cych nadanie mu funkcji Komisarza. PodróżowaÅ‚ kolejÄ…, przez Kraków, Sosnowiec i Katowice. W ostatnim z wymienionych miast spotkaÅ‚ siÄ™ z ks. Teodorem KubinÄ…, który towarzyszyÅ‚ mu w drodze do Opola. W stolicy Rejencji Opolskiej Ratii zamieszkaÅ‚ w hotelu „Forma” (nieistniejÄ…cy budynek przy ul. Krakowskiej, obecnie – plac przed FilharmoniÄ…). Celem pobytu w Opolu byÅ‚o zapoznanie siÄ™ z reprezentantami Komisji, na czele z generaÅ‚em Henri Le Rondem i jego zastÄ™pcÄ… generaÅ‚em Alberto De Marinisem. MiÄ™dzy Rattim a dowódcÄ… wÅ‚oskim szybko nawiÄ…zaÅ‚a siÄ™ nić sympatii, czego Å›lady odnajdujemy w korespondencji z tego okresu. Z Opola, 8 kwietnia, arcybiskup Ratti udaÅ‚ siÄ™ do WrocÅ‚awia na spotkanie z kardynaÅ‚em Adolfem Bertramem. Po zakoÅ„czeniu tej wizyty nuncjusz wyruszyÅ‚ do Rzymu odebrać nominacjÄ™ i zdać relacjÄ™ z pobytu oraz ustalić szczegóÅ‚y swojej misji.

Kolejny raz do Opola przybyÅ‚ abp Achilles Ratti zaopatrzony już w oficjalnÄ… nominacjÄ™ papieskÄ… 7 czerwca 1920 r. Tym razem zamieszkaÅ‚ na plebani  opolskiej parafii pw. ÅšwiÄ™tego Krzyża, w której proboszczem byÅ‚ ks. Józef Kubis, zwolennik pozostania ÅšlÄ…ska w granicach Niemiec. Być może Ratti chciaÅ‚ w ten sposób pokazać, że celem peÅ‚nionej przez niego funkcji byÅ‚o dbanie o sprawy KoÅ›cioÅ‚a, których nie należy rozpatrywać w kontekÅ›cie interesów narodowych. W dniu 10 czerwca w siedzibie Prezydentury Rejencji Opolskiej abp Ratti zÅ‚ożyÅ‚ na rÄ™ce generaÅ‚a Le Ronda nominacjÄ™ papieskÄ…. Po wypeÅ‚nieniu urzÄ™dowego obowiÄ…zku, 13 czerwca, nastÄ…piÅ‚o oficjalne powitanie Wysokiego Komisarza Achillesa Rattiego w kolegiacie ÅšwiÄ™tego Krzyża. NastÄ™pnego dnia Ratti odwiedziÅ‚ klasztor franciszkanów na Górze ÅšwiÄ™tej Anny. W dniu 17 czerwca Ratti ponownie spotkaÅ‚ siÄ™ z kard. Bertramem we WrocÅ‚awiu, a nastÄ™pnie, 19 czerwca, samochodem użyczonym przez gen. De Marinisa udaÅ‚ siÄ™ do Bytomia. Po drodze odwiedziÅ‚ kopalniÄ™ „Gräfin Johanna Grube” w Bobrku, sanktuarium w Piekarach ÅšlÄ…skich oraz parafiÄ™ NajÅ›wiÄ™tszej Maryi Panny w Bytomiu. W ostatnim dniu swego pobytu udaÅ‚ siÄ™ do garnizonu żoÅ‚nierzy wÅ‚oskich stacjonujÄ…cych w Koźlu. SpotkaÅ‚ siÄ™ z chorymi w szpitalu polowym, koszarach oraz Domu Å›w. Karola Boromeusza.

Po ustabilizowaniu siÄ™ sytuacji w Polsce, dziÄ™ki zwyciÄ™stwu nad bolszewikami w bitwie warszawskiej, Achilles Ratti mógÅ‚ ponownie wrócić na Górny ÅšlÄ…sk. Pomimo nalegaÅ„ ze strony gen. De Marinisa, donoszÄ…cego mu o rosnÄ…cym zamieszaniu w zwiÄ…zku z agitacjami prasowymi dotyczÄ…cymi kompetencji Komisarza, zdecydowaÅ‚ siÄ™ przyjechać po zakoÅ„czeniu Zjazdu Katolickiego w Poznaniu. W dniu 3 listopada odwiedziÅ‚ klasztor na Jasnej Górze, nastÄ™pnie przez Lubliniec i DobrodzieÅ„ dotarÅ‚ do Opola. Tu spotykaÅ‚ siÄ™ zarówno z przedstawicielami strony niemieckiej, w tym ksiÄ™ciem Hermanem von Hatzfeldem – akredytowanym przedstawicielem Republiki Weimarskiej przy MiÄ™dzysojuszniczej Komisji RzÄ…dzÄ…cej i Plebiscytowej, jak i duchowieÅ„stwem polskim, skarżącym siÄ™ na postÄ™powanie kard. Bertrama. Ratti ponownie spotkaÅ‚ siÄ™ z ordynariuszem wrocÅ‚awskim 20 listopada 1920 r. NastÄ™pnego dnia Å›wiatÅ‚o dzienne ujrzaÅ‚ dekret kard. Bertrama, w którym zakazywaÅ‚ lokalnemu duchowieÅ„stwu, pod groźbÄ… kar koÅ›cielnych, prowadzenia dziaÅ‚alnoÅ›ci politycznej i wygÅ‚aszania przemówieÅ„ bez zgody miejscowego proboszcza, a także gÅ‚oszenia poglÄ…dów politycznych przez księży pochodzÄ…cych z innych diecezji. PowoÅ‚ywaÅ‚ siÄ™ przy tym na ustalenia poczynione ze StolicÄ… ApostolskÄ…. Wobec przeważajÄ…cej liczby Niemców sprawujÄ…cych funkcjÄ™ proboszczów dokument ten odebrany zostaÅ‚ przez stronÄ… polskÄ… jako uderzajÄ…cy w sposób oczywisty w księży opowiadajÄ…cych siÄ™ za przyÅ‚Ä…czeniem ÅšlÄ…ska do Polski. Komisarz abp Achilles Ratti, który twierdziÅ‚, że treść dekretu nie zostaÅ‚a z nim wczeÅ›niej skonsultowana, stanÄ…Å‚ w obliczu gwaÅ‚townie narastajÄ…cej niechÄ™ci Polaków. Burza prasowa i dyplomatyczna wywoÅ‚ana dekretem kard. Bertrama doprowadziÅ‚a wkrótce, bo już 2 grudnia do odwoÅ‚ania Achillesa Rattiego z funkcji Komisarza. ZastÄ…piÅ‚ go praÅ‚at Giovanni Baptista Ogno Serra, funkcjonariusz nuncjatury w Wiedniu.

Po powrocie z Warmii i Mazur, gdzie również peÅ‚niÅ‚ funkcjÄ™ Komisarza, Achilles Ratti przyjechaÅ‚ do Opola 6 lipca 1920 r. W trakcie tego pobytu odwiedzać miaÅ‚ mniejsze miejscowoÅ›ci na ÅšlÄ…sku. Być może poza Opolem przebywaÅ‚ po raz kolejny w Bytomiu i Piekarach. 

Achilles Ratti w pamiÄ™ci mieszkaÅ„ców Górnego ÅšlÄ…ska

6 lutego 1922 r. podczas konklawe zwoÅ‚anego po Å›mierci papieża Benedykta XV, kardynaÅ‚ Achilles Ratti wybrany zostaÅ‚ na nowego biskupa Rzymu. Jako papież przyjÄ…Å‚ imiÄ™ Pius XI, podkreÅ›lajÄ…c poprzez nawiÄ…zanie do imion swoich poprzedników, w tym wielkiego Piusa X, niezmienność idei tkwiÄ…cych u podÅ‚oża wspólnoty KoÅ›cioÅ‚a katolickiego.

 

W kolejnych latach jego pontyfikatu zarówno w polskiej, jak i niemieckiej części ÅšlÄ…ska przypominano o pobycie Rattiego na tych ziemiach. Najczęściej czyniono to poprzez umieszczanie tablic herbu papieskiego na murach koÅ›cioÅ‚ów. W samym Opolu symbole nawiÄ…zujÄ…ce do obecnoÅ›ci Rattiego znajdziemy na budynku plebanii przy parafii Podwyższenia Krzyża ÅšwiÄ™tego (katedrze opolskiej) oraz w koÅ›ciele pw. Å›w. ApostoÅ‚ów Piotra i PawÅ‚a. 

 

Znakiem trudnych czasów staÅ‚a siÄ™ historia popiersia Piusa XI, autorstwa Josefa Limburga, które w 1927 r. odsÅ‚oniÄ™to w cechowni kopalni wÄ™gla kamiennego Bobrek w Bytomiu. RzeźbÄ™ usuniÄ™tÄ… na rozkaz hitlerowców ocaliÅ‚ ówczesny dyrektor kopalni, który zabraÅ‚ jÄ… do ogrodu swojej sÅ‚użbowej willi. Po II wojnie Å›wiatowej popiersie zaginęło. Pozbawiona gÅ‚owy rzeźba zostaÅ‚a odkopana w 2013 r. w parku, poÅ‚ożonym niedaleko wspomnianej willi. Obecnie przechowywana jest w Muzeum GórnoÅ›lÄ…skim w Bytomiu. 

 

Pius XI również nie zapomniaÅ‚ o swojej przygodzie z PolskÄ…. W kaplicy letniej rezydencji papieży w Castel Gandolfo kazaÅ‚ zawiesić obraz Matki Boskiej CzÄ™stochowskiej, zaÅ› na Å›cianach tej Å›wiÄ…tyni ufundowaÅ‚ freski przedstawiajÄ…ce obronÄ™ Jasnej Góry oraz cud nad WisÅ‚Ä…. NamalowaÅ‚ je polski artysta Jan Henryk Rosen (1891-1982). Å»yczliwÄ… pamięć o Opolu papież Ratti wyraziÅ‚ wspomagajÄ…c finansowo budowÄ™ koÅ›cioÅ‚a pw. ÅšwiÄ™tych ApostoÅ‚ów Piotra i PawÅ‚a (1923-1925) kwotÄ… 10 tysiÄ™cy lirów.

bottom of page